Zgodnie z art. 49 ust. 1 u.k.k. W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą.
Koszty, od których ponoszenia konsument zostaje zwolniony na podstawie powyższego przepisu, obejmują wszelkie świadczenia na rzecz kredytodawcy przekraczające wysokość kapitału.
Zwolnienie konsumenta od kosztów kredytu zostało połączone, zgodnie z art. 49 u.k.k., z proporcjonalną zależnością od zakresu przedterminowej spłaty. Wysokość środków przekazanych przez konsumenta wpływa bezpośrednio na zmniejszenie się globalnej kwoty zobowiązania – a tym samym na skrócenie terminu spłaty należności na rzecz kredytodawcy. W tym samym zakresie traci on, na podstawie komentowanego przepisu, roszczenie o koszty kredytu, które przysługiwałyby mu, gdyby dług konsumenta realizowany był w pierwotnie ustalonym terminie (zob. Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, red. Osajda 2019, wyd. 2).
Analiza Art. 49 ust. 1 u.k.k.
Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 49 ust. 1 u.k.k. przepis ten obejmuje swoim zakresem całkowity koszt kredytu, które to pojęcie zostało zdefiniowane w art. 5 pkt 6 tej ustawy – obejmując wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Tym samym art. 49 ust. 1 ustawy nie wyłącza przedmiotowo możliwości obniżenia żadnego z rodzajów kosztów określonych w art. 5 pkt 6 u.k.k. Jedyny wyjątek polega na tym, że obniżenie kosztów ma charakter proporcjonalny w tym sensie, że ograniczone jest do okresu od dnia faktycznej spłaty do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie. Do tego właśnie sprowadza się sens tegoż ograniczenia, a taką interpretację potwierdza art. 49 ust. 1 u.k.k., zgodnie z którym obniżeniu podlegają nawet te koszty, które konsument poniósł przed spłatą kredytu. Oznacza to, że intencją ustawodawcy było, aby nie różnicować możliwości obniżenia kosztu kredytu w zależności od tego, jaki charakter ma ten koszt i w jakim czasie został poniesiony. Istotą i celem tego rozwiązania jest zatem ustanowienie proporcjonalnej redukcji całkowitego kosztu kredytu – niezależnie od tego, kiedy ten koszt został poniesiony przez kredytobiorcę (zob. wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi 22.06.2017, III Ca 10/17).
Wyrok TSUE w sprawie Lexitor
Stanowisko, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumentowi przysługuje prawo do obniżenia całkowitego kosztu kredytu, który obejmuje wszelkie pozostałe koszty, niezależnie od ich charakteru, nałożone na konsumenta zostało potwierdzone w wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 11 września 2019r. w sprawie w sprawie C-383/18. Dnia 11 września 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał wyrok w sprawie C-383/18 Lexitor sp. z o.o. przeciwko SKOK, Santander Consumer Bank S.A. oraz mBank S.A. Dotyczyła ona interpretacji dyrektywy 2008/48/WE w sprawie umów o kredyt konsumencki. Sprawa dotyczyła sytuacji, w której konsument spłacił kredyt konsumencki przed terminem. Pytanie przed TSUE brzmiało, czy w takiej sytuacji kredytodawca ma obowiązek proporcjonalnego zwrotu wszystkich kosztów kredytu, w tym prowizji, czy tylko kosztów zależnych od długości trwania umowy kredytowej. W przedmiotowym orzeczeniu, Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, iż „Konsument ma prawo do wypełnienia zobowiązań określonych w umowie kredytu przed czasem ustalonym w umowie. W tym przypadku zgodnie z prawem przewidzianym w państwie członkowskim, konsument ma prawo do słusznego zmniejszenia całkowitego kosztu kredytu”. Oznacza to, że w przypadku przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego, kredytobiorcy należy się proporcjonalny zwrot poniesionych kosztów. Wyrok ten ma duże znaczenie dla konsumentów oraz instytucji finansowych w UE, ponieważ nakłada na kredytodawców obowiązek proporcjonalnego zwrotu wszystkich kosztów związanych z kredytem w przypadku wcześniejszej spłaty. Instytucje finansowe muszą teraz dostosować swoje praktyki do tego orzeczenia, co może wiązać się z koniecznością zwrotu części kosztów poniesionych przez konsumentów, którzy wcześniej spłacili swoje kredyty. W Polsce orzeczenie to ma wpływ na działalność banków i innych instytucji kredytowych, które muszą dostosować swoje umowy i polityki do wymogów TSUE. Kredytodawcy są zobowiązani do proporcjonalnego zwrotu wszelkich kosztów, w tym prowizji, co zwiększa ochronę konsumentów na rynku kredytowym. Wyrok TSUE w sprawie Lexitor jest więc kluczowy dla ochrony praw konsumentów w Unii Europejskiej, wzmacniając ich pozycję wobec kredytodawców i zapewniając sprawiedliwe traktowanie w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu.
Wysoki poziom ochrony konsumentów
Trybunał orzekł, że art. 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta, w tym także prowizję. Trybunał Sprawiedliwości ponownie podkreślił przy tym, że jeśli chodzi o cel dyrektywy 2008/48/WE, to zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału polega on na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów. System ochrony opiera się na założeniu, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych czy decyzyjnych, jak i przez wzgląd na stopień poinformowania (zob. Uchwała Sądu Najwyższego z 12.12.2019 r., III CZP 45/19).
Proporcjonalna obniżka kosztów kredytu dla konsumentów
W kwestii metody wyliczenia, kancelaria stosuje metodę rekomendowaną przez UOKiK, tj. metodę liniową polegającą na podzieleniu wszystkich kosztów przez liczbę dni kalendarzowych, w których miała obowiązywać umowa kredytu. Wynik mnoży przez liczbę dni, o które skrócono okres kredytowania i powstała suma jest kwotą należną do zwrotu konsumentowi.
Wcześniejsza spłata kredytu gotówkowego jest uznawana za okoliczność, w której klient może domagać się od banku proporcjonalnej obniżki wszystkich poniesionych w trakcie całego okresu kredytowania kosztów. Koszt ten stanowi również prowizja, która w przedmiotowym przypadku była konieczna do zapłacenia, aby w ogóle Kredytobiorca mógł uzyskać kredyt.
W kwestii zwrotu części prowizji za spłacony kredyt istotna jest również interpretacja Rzecznika Finansowego i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 16 maja 2016r. w zakresie art. 49 u.k.k., która w oparciu o wykładnię literalną i celowościową art. 49 u.k.k. prowadzi do wniosku, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu następuje obniżenie wszystkich możliwych kosztów kredytu, niezależnie od ich charakteru.
Kancelaria Radców Prawnych Aneta Pietrzak
Kancelaria reprezentuje swoich klientów na wszystkich etapach dochodzenia zwrotu części prowizji. Współpraca zaczyna się od analizy sprawy i wyliczenia przysługującego klientowi roszczenia. Dokumentem niezbędnym do pełnej analizy sprawy jest umowa kredytowa oraz potwierdzenie wcześniejszej spłaty kredytu – w postaci np. zaświadczenia banku, umowy konsolidacyjnej, potwierdzenia przelewu lub raportu BIK. Następnie kancelaria wysyła do instytucji kredytowej wezwanie do zapłaty, wszczynając przy tym etap polubownego dochodzenia zwrotu należności. Po zakończeniu mediacji z bankiem kancelaria sporządza pozew, po czym kieruje go do właściwego Sądu. Konsument jest w sporze sądowym reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego.